Πριν από περίπου ένα μήνα (13 Μαΐου 2020) δημοσιεύθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ένα σύντομο κείμενο για την ανάγκη προσαρμογής των πολιτικών Ψυχικής Υγείας ώστε τα κράτη να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα τις συνέπειες της πανδημίας από τον Covid-19. Η πλήρης έκθεση (Policy Brief: COVID-19 and the Need for Action on Mental Health. New York: United Nations, 2020) είναι διαθέσιμη από τον ΟΗΕ (ή απευθείας στο σύνδεσμο εδώ). Το παρακάτω κείμενο επικεντρώνεται στην επίδραση της πανδημίας στην ψυχική υγεία και το επιπρόσθετο στρες που προκλήθηκε.
Ποιο είναι το κύριο μήνυμα
Το κύριο μήνυμα της έκθεσης είναι ότι η Πανδημία από τον Covid-19 δεν αφορά μόνο την σωματική υγεία, αλλά έχει σοβαρές ψυχοκοινωνικές / ψυχιατρικές διαστάσεις, που καθιστούν αναγκαία την κατάλληλη προσαρμογή των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον ΓΓ του ΟΗΕ: «η παροχή άρτιων υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας πρέπει να θεωρηθεί ως ένα απαραίτητο συστατικό της απάντησης των κρατών στις συνέπειες της πανδημίας»
Η επίδραση της Πανδημίας στην Ψυχική Υγεία
Η τρέχουσα Πανδημία εκτιμάται ότι θα αυξήσει ακόμη περισσότερο τις ανάγκες ψυχικής υγείας του πληθυσμού (Holmes et al. 2020). Η εμπειρία από προηγούμενες επιδημίες, που δεν πήραν τον χαρακτήρα πανδημίας, έχει δείξει τη σημαντική αρνητική επίδραση στην ψυχική υγεία (Yip et al. 2010). Τα προβλήματα Ψυχικής Υγείας γίνονται καλύτερα αντιληπτά στο πλαίσιο ενός φάσματος βαρύτητας, που αρχίζει από σχετικά ήπια και αντισταθμιζόμενα συμπτώματα, συνεχίζει με μέτρια συμπτωματολογία που μπορεί να απαιτεί παρεμβάσεις μικρής έντασης και φτάνει σε σοβαρές παθήσεις που απαιτούν την εμπλοκή και των ιατρικών υπηρεσιών. Την περίοδο την Πανδημίας, αλλά και αμέσως μετά, μπορεί να δούμε μετατόπιση μεγάλου αριθμού ανθρώπων στο φάσμα αυτό της βαρύτητας με πολλές ήπιες και προηγουμένως αντισταθμιζόμενες συμπτωματολογίες να μετακινούνται προς μεγαλύτερες βαρύτητες που να απαιτούν την εμπλοκή κλινικών υπηρεσιών. Αλλά και άνθρωποι με προϋπάρχοντα προβλήματα που ήταν ωστόσο σε σχετικά καλή λειτουργικότητα μπορεί να εμφανίσουν υποτροπές ή επιδείνωση της λειτουργικότητάς τους.
Το επιπρόσθετο στρες που προκαλεί η Πανδημία
Το στρες που προκαλεί η Πανδημία γίνεται εύκολα αντιληπτό. Οι άνθρωποι ανησυχούν για την ζωή των ίδιων ή των συγγενών τους. Ανησυχούν επίσης για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Ταυτόχρονα, αναγκάζονται να απομονωθούν από τους αγαπημένους τους και τους φίλους τους και να περιοριστούν στο σπίτι. Αυτό με την σειρά του μπορεί να αυξάνει την ένταση μέσα στην οικογένεια και τις σχετικές συγκρούσεις, ενώ μπορεί να επιτείνει τα φαινόμενα ενδο-οικογενειακής βίας (τόσο εναντίον των γυναικών όσο και των παιδιών ή των ηλικιωμένων). Πολλές μελέτες που έγιναν την περίοδο των περιορισμών επιβεβαιώνουν τα σημαντικά αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους αλλά και του γενικότερου ψυχολογικού αντίκτυπου της πανδημίας (για την χώρα μας βλ. σχετικά: Skapinakis et al. 2020). Σημειώνεται επίσης η πιθανότητα όψιμων ψυχοκοινωνικών επιπλοκών μετά την παρέλευση (ή το μερικό έλεγχο της Πανδημίας), όπως έδειξε η εμπειρία μας κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, ιδιαίτερα μάλιστα εάν ληφθούν υπόψη οι αυξημένες πιθανότητες για επιδείνωση των οικονομικών μεγεθών λόγω της παγκόσμιας ύφεσης που είναι πιθανό να ακολουθήσει.
Κείμενο: Πέτρος Σκαπινάκης, Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων
